بهترین راهکار درمان خودزنی در نوجوانان
نوجوانی رده سنی بسیار حساسی را دربرمی‌گیرد که نوجوان را با حجمی از احساسات و عواطف متفاوت روبه‌رو می‌کند. این سن حساس، آغاز بسیاری از هیجانات است و تجربه هر یک از آن‌ها می‌تواند نوجوانان را به سمت‌وسوی متفاوتی ببرد.
در این میان گاهی به دلایل مختلف، رفتارهایی از نوجوان سر می‌زند که برای او بسیار آسیب‌زننده است. یکی از این اتفاقات نسبتا رایج، خودزنی در نوجوانان است. اتفاقی که اگر به‌درستی مدیریت و کنترل نشود، اتفاقات تلخی را به‌دنبال می‌آورد. خودزنی در نوجوانان از آن دست اتفاقاتی است که بیش از هر چیز جنبه روانی دارد. گاه نوجوان در پی یک کمبود، جلب توجه یا حتی بحران هویت به این کار روی می‌آورد.
در این مطلب از وبلاگ افق سلامت قصد داریم درباره درمان خودزنی و علل روی آوردن نوجوانان به این اقدام صحبت کنیم. اگر به سلامت روان و جسم نوجوان خود اهمیت می‌دهید و یا دوست دارید اطلاعات خود را در این زمینه تکمیل کنید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
خودزنی یعنی چه؟
خودزنی عملی است که طی آن، فرد به صورت عمدی اقدام به آسیب رساندن به خودش می‌کند. خودزنی می‌تواند به اشکال گوناگونی صورت بگیرد و نمونه‌های رایج آن سوزاندن بدن، بریدن به وسیله چاقو، تیغ و ... است.
نکته مهمی که درباره خودزنی در نوجوانان باید به آن توجه کنید، این است که خودزنی با هدف خودکشی انجام نمی‌گیرد! یعنی نوجوان با انجام این کار قصد پایان دادن به زندگی خودش را ندارد و در پی یک خلاء روحی یا روانی و یا تحمل سختی و مشکلات به این سمت هدایت می‌شود. با وجود این، گاهی خودزنی‌ها به مرگ می‌انجامند و یا عفونت‌های خونی و پوستی و شدت جراحات، باعث ایجاد بیماری‌های سخت می‌شوند.
دلایل خودزنی در نوجوانان
برای اقدام به درمان خودزنی در نوجوانان می‌بایست در ابتدا با دلایل این کار آشنا شوید. آگاهی از دلیل و ریشه اقدام به خودزنی در نوجوانان می‌تواند مسیر درمان و به کارگیری پروتکل درمانی مناسب را آسان‌تر کند.
از مهم‌ترین دلایل خودزنی در نوجوانان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استرس
می‌توان گفت استرس یکی از اولین و مهم‌ترین دلایل خودزنی در نوجوانان است. نوجوان به دلیل احساس استرسی که دائما با آن درگیر است، دست به خودزنی می‌زند. گاهی می‌توان این استرس را با یک راهنمایی کوتاه یا مشاوره هفتگی به‌خوبی کاهش داد. اما زمانی که به این موضوع و احساسی که در نوجوان ایجاد می‌شود، توجه کافی نشود، اتفاقات ناگواری رخ می‌دهد.
اضطراب
یکی دیگر از دلایل اقدام به خودزنی در نوجوانان اضطراب است. اضطراب می‌تواند احساس فشار و نگرانی دائمی را در نوجوان ایجاد کند که رهایی از آن بسیار دشوار است. نوجوان با انجام خودزنی، به هر روشی، سعی در کاهش اضطراب خود دارد. به همین دلیل نیاز است تا عوامل اضطراب در او شناسایی شده و درمان مناسب برای آن آغاز شود.
افسردگی
از دیگر دلایل خودزنی در نوجوانان باید به افسردگی اشاره کنیم. بسیاری از افراد به اشتباه تصور می‌کنند که ابتلا به افسردگی فقط برای بزرگسالان است. درحالی‌که افسردگی در نوجوانان نیز بسیار شایع است و علت مهمی برای خوزنی و یا حتی خودکشی این گروه سنی است.
توجه به علائم و نشانه‌های افسردگی و اقدام به‌موقع برای درمان آن، در این مسیر بسیار کمک‌کننده است.
تنهایی
تنهایی برای نوجوانان آغاز بسیاری از رفتارهای پرخطر در آن‌هاست. زمانی که نوجوان تنها می‌ماند و یا احساس تنهایی زیاد را تجربه می‌کند، افکار آسیب‌زننده به او هجوم می‌آورند. این افکار یا ناشی از مشکلات روحی و خلاءهای عاطفی است و یا گاهی ناشی از ماجراجویی‌های نوجوانانه است. برای درمان خودزنی در نوجوانان می‌بایست این دلایل را در نظر گرفت و متناسب با آن پروتکل درمانی مشخصی را ایجاد کرد.
عدم یادگیری مهارت‌های سازگاری
یادگیری و آموختن مهارت‌های سازگاری، از مهم‌ترین چیزهایی است که باید به‌طور‌کامل برای نوجوانان انجام بگیرد. یادگیری این مهارت‌ها به نوجوانان کمک می‌کند که در شرایط آزاردهنده، فشارها و مشکلات زندگی، به‌خوبی راهکارهای مناسب را انتخاب کنند.
اختلافات خانوادگی
خانواده، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادها در جامعه مطرح می‌شود که در تربیت و سلامت روان افراد نقش مهمی را ایفا می‌کند. وجود اختلافات خانوادگی یا بی‌سروسامانی در روابط میان اعضای خانواده، وجود اعتیاد یا طلاق پدر و مادر، خشونت خانگی، ضرب و شتم و ... همگی ازجمله دلایلی هستند که خودزنی نوجوانان را به‌دنبال خواهد داشت.
مهم‌ترین انگیزه‌های نوجوانان برای خودزنی
بسیاری از افراد همچنان این سوال را مطرح می‌کنند که چرا نوجوان به خودزنی اقدام می‌کند. اگرچه پیش‌تر دلایل مهم خودزنی در نوجوانان را بیان کردیم، اما باید بدانید که خودزنی چه تاثیر روانی را روی نوجوان می‌گذارد که به سوی انجام آن می‌رود. شناسایی انگیزه نوجوانان برای درمان خودزنی در نوجوانان اهمیت زیادی دارد و می‌تواند مسیر درمان و بهبودی را هموارتر کند.
خودزنی برای نوجوان به‌عنوان یک عامل کاهنده فشار روانی عمل می‌کند و در بسیاری از موارد، اقدامی برای جلب توجه و نگرانی اطرافیان است. مهم‌ترین انگیزه نوجوانان برای خودکشی را می‌توان به شکل زیر بیان کرد:
- انتقال درد روحی و روانی به جسم (تبدیل درد روحی به درد جسمی)
- رها شدن از فشار روانی، استرس و اضطراب
- جلب توجه و ترحم دیگران، به‌ویژه خانواده
- فرار موقتی از مشکلات و فشارهای زندگی
- نفرت از خود و تلاش برای تنبیه خود
- اثبات بزرگ شدن خود به دیگران
بررسی هر یک از این موارد، تشخیص و فهم آن‌ها یکی از مهم‌ترین مواردی است که برای درمان خودزنی در نوجوانان باید به آن توجه شود.
خودزنی به چه روش‌های انجام می‌گیرد؟
خودزنی اشکال گوناگونی دارد و ممکن است هر نوجوانی یکی از این روش‌ها را برای انجام خودزنی انتخاب می‌کند. رایج‌ترین شیوه‌هایی که نوجوانان برای این کار انجام می‌دهند، موارد زیر هستند:
بریدن
ایجاد بریدگی‌های تقریبا عمیق روی پوست، به‌شکلی که اثر آن باقی بماند، یکی از این اشکال است. این بریدگی با یک شیء تیز مانند نوک چاقو، تیغ، شیشه شکسته و ... ایجاد می‌شود. عموما این کار روی دست‌ها، بازو یا ران پاها انجام می‌گیرد. اما برخی نوجوانان در بخش‌های دیگر بدن خود، مانند صورت، گردن، سر و ... هم این الگو را پیاده می‌کنند.
سوزاندن
یکی دیگر از اشکال خودزنی در نوجوانان سوزاندن است. بسیاری از نوجوانان، شیوه سوزاندن را برای خودزنی انتخاب می‌کنند و برای اینکار از بسیاری از وسایل داغ و سوزاننده کمک می‌گیرند. سوزاندن به‌وسیله سیگار، اتو، شیء فلزی داغ و ... بسیار رایج است.
سوراخ کردن
گاهی نوجوان اقدام به سوراخ کردن بخش‌هایی از بدن خود کرده و برای اینکار از اشیاء نوک‌تیز استفاده می‌کند.
کوبیدن سر یا بدن به مکان‌های سخت
کتک زدن خود یا کوبیدن سر و بدن به مکان‌های مختلف و سخت، از دیگر کارهایی است که نوجوانان برای انجام خودزنی به آن اقدام می‌کنند. شکستن سر، دست و پا و ... به‌وسیله کتک زدن خود، شکل دیگری از خودزنی در نوجوانان است.
نگارش نمادها یا حروف روی بدن
شاید تابه‌حال نوجوانانی را دیده باشید که به کمک اشیای نوک تیز، مانند چاقو، شکل یا حروف خاصی را روی بدن خود حک می‌کنند. این کار نیز از دیگر اشکال خودزنی به‌شمار می‌رود و در موارد زیادی باعث ایجاد عفونت می‌شود.
آیا درمان خودزنی در نوجوانان اهمیت دارد؟
برخی افراد با این استدلال که خودزنی خطر جدی مرگ‌ومیر را برای نوجوانان ندارد، اهمیت کمی برای درمان آن قائل هستند. درحالی‌که باید بدانید درمان خودزنی در نوجوانان اهمیت زیادی دارد چراکه می‌تواند مقدمه‌ای برای اقدام به خودکشی باشد.
علاوه بر این، خودزنی باعث بسیاری از مشکلات مانند عفونت‌ها، مشکلات جسمی، ناتوانی و حتی گاهی مرگ می‌شود. بنابراین اگر نوجوانی در خانه دارید یا نوجوانانی را می‌ناسید که در معرض فشارهای شدید روانی قرار دارند، به خودزنی توسط آن‌ها حساس باشید.
خودزنی در بسیاری از موارد می‌تواند به صورت غیرعمدی به مرگ و خودکشی تبدیل شود. این اقدام نوجوانان را در یک خطر بسیار جدی قرار می‌دهد که بیش‌از‌پیش بر درمان خودزنی در نوجوانان تاکید می‌کنید.
چطور به عنوان والد جلوی خودزنی نوجوان را بگیریم؟
آنچه بیش از هرچیزی می‌تواند به نگرانی والدین منجر شود و آن‌ها را در ناآرامی روحی نسبت به نوجوانشان قرار دهد، خودزنی است. متاسفانه بسیاری از نوجوانان با سوءاستفاده از این حساسیت یا از سر ناآگاهی به خودزنی روی می‌آورند و به این شکل اعتراض خود را از شرایط اعلام می‌کنند. اما والدین باید با درک دنیای نوجوانی و بحران‌های آن، از خظر خودزنی در نوجوانان جلوگیری کنند. ازجمله اقداماتی که والدین می‌توانند از آن بهره ببرند، موارد زیر هستند:
ایجاد فضای امن و صمیمی در منزل
همانطور که اشاره کردیم، یکی از دلایل مهم خودزنی نوجوانان وجود بحران و اختلافات خانوادگی است. بنابراین ضروری است والدین برای ایجاد یک فضای امن و صمیمی میان اعضای خانواده اقدام کنند.
وقت گذراندن با نوجوان
والدین باید تلاش کنند که بخشی از وقت خود را در طول روز یا هفته به نوجوان اختصاص دهند. وقت گذراندن با نوجوانان و شرکت در فعالیت‌هایی که آن‌ها دوست دارند، حس حمایت‌گری خوبی را به آن‌ها منتقل می‌کند و تاثیرات روانی خوبی روی آن‌ها دارد.
عدم بروز احساس نگرانی بیش‌ازحد یا واکنش شدید
والدینی که بیش‌ازحد وحشت و نگرانی خود را از خودزنی نوجوانشان نشان می‌دهند، راه را برای تکرار این اتفاق توسط نوجوان هموار می‌کنند. زیرا امکان دارد نوجوان برای جلب توجه یا رسیدن به خواسته‌های خود، بارها این رفتار پرخطر را تکرار کند.
کمک گرفتن از مشاور
ممکن است نوجوان شما برای مراجعه به روانشناس یا مشاور مقاومت کند. این اتفاقی است که در بسیاری از نوجوان رخ می‌دهد و مشاوره با زور و اجبار هم عموما فایده‌ای برای آن‌ها ندارد. اگر در چنین شرایطی قرار گرفتید، بهتر است خودتان به عنوان والد از یک مشاور یا روانشناس حرفه‌ای کمک بگیرید و با او در ارتباط باشید. این کار به شما کمک می‌کند که شیوه صحیح برخورد با نوجوان خود را بیاموزید و از اقدام به خودزنی یا بروز رفتارهای پرخطر او جلوگیری کنید. این کار یک اقدام بسیار مهم برای درمان خودزنی در نوجوانان است.
درمان خودزنی در نوجوانان به کمک روانشناس نوجوان
بدون‌شک اولین و بهترین راهکار در برخورد با هر مشکل و بحرانی، کمک گرفتن از متخصص آن حوزه است. برای درمان خودزنی در نوجوانان هم می‌بایست به یک متخصص حرفه‌ای مراجعه کنید. روانشناس نوجوان فردی است که در این زمینه به‌خوبی می‌تواند شما را راهنمایی و هدایت کند.
روانشناسی نوجوان در واقع روانشناسی است که تخصص خود را در زمینه رفتار و درمان نوجوانان دریافت کرده است. روانشناس نوجوان با ارائه راهکارهای اصولی و درست به شما و نوجوانتان می‌تواند بسیاری از مشکلات او را درمان کند.
کمک گرفتن از روانشناس نوجوان برای درمان خودزنی در نوجوانان راه بسیار مناسبی برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر و بزرگ‌تر است.
چند نکته درباره درمان خودزنی نوجوانان
درمان خودزنی نوجوان پروسه مهم و تقریبا طولانی است که برای طی شدن باید به چند نکته بسیار مهم درباره آن توجه کنید:
- درمان نوجوان باید به خواست و تمایل او انجام شود. بنابراین از هرگونه زور و اجبار یا فشار برای وادار کردن او جهت مراجعه به روانشناس خودداری کنید. روند اجباری در این شرایط، نتیجه کاملا معکوسی را روی نوجوان می‌گذارد.
- در مسیر درمان نوجوان خود صبور باشید. این روند کمی طولانی است ممکن است برای ماه‌ها به طول بینجامد. بنابراین از گرفتن نتیجه ناامید نشوید و درمان را ادامه دهید.
- منظم بودن جلسات درمان و پیگیری آن اهمیت بسیار ویژه‌ای دارد. به‌هیچ‌عنوان اجازه ندهید که خللی در روند منظم جلسات مشاوره پیش بیاید. تلاش کنید که همه جلسات به شکل دوره‌ای و منظم انجام شوند.
- نتیجه‌بخشی روان درمانی نوجوان در درمان خودزنی نوجوانان پس از گذشت مدتی از مشاوره اتفاق می‌افتد. بنابراین انتظار نداشته باشید که در اولین جلسات نتیجه قطعی بگیرید.
