کار گروهی در کودکان ؛ چرا و چطور فعالیت گروهی را در کودکان تقویت کنیم؟
کار گروهی یکی از مهارت‌های بسیار مهم در زندگی ما است. ما بدون مهارت‌های گروهی نمی‌توانیم با موفقیت در جامعه زندگی کنیم. باید بدانید که مهارت کار گروهی از سنین کودکی شروع می‌شود. به همین دلیل آموزش صحیح این مهارت به کودکان اهمیت دارد.
کار گروهی در کودکان
بیایید قبل از صحبت کردن درباره کار گروهی در کودکان، از مفهوم صحیح این مسئله باهم حرف بزنیم. کار گروهی به معنای مشارکت در گروه برای رسیدن به هدفی خاص است. اما صرف مشارکت در گروه به معنای کار گروهی نیست. این مفهوم مؤلفه‌های دقیق‌تری دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
مهم‌ترین مؤلفه کار گروهی در کودکان شرکت در تقسیم وظایف و بر عهده گرفتن گوشه‌ای از مسئولیت‌ها است. در این وضعیت کودک باید به‌خوبی بداند که چه نقشی در گروه برعهده‌گرفته است و باید تمام سعی خودش را برای انجام‌وظیفه به کار بگیرد.
مؤلفه دیگر کار گروهی به معنای سهیم دانستن خود در هویت گروه است. کودک باید خود را عضوی از گروه معرفی کند و بخشی از هویت گروه را متعلق به وجود خودش بداند.
در مؤلفه بعدی، کودک باید خود را در نتیجه کار گروه سهیم بداند و بخشی موفقیت یا شکست را مدیون سهم کار خود در گروه شناسایی کند.
با رعایت تمام مؤلفه‌های بالا، می‌توانیم ادعا کنیم که مفهوم فعالیت در گروه با موفقیت جاافتاده است. ضمناً یادمان باشد که کار گروهی به‌عنوان یک مهارت، در طول زندگی پرورش پیدا می‌کند و به‌صورت ذاتی در افراد وجود ندارد. البته باید یادآور شوم که همیشه هم فعالیت گروهی مفید نیست.
اهمیت کار گروهی در کودکان
اما چرا باید به آموزش کار گروهی در کودکان اهمیت بدهیم؟
یکی از مهم‌ترین وظایفی که هرکدام از ما به‌عنوان عضوی از جامعه به عهده داریم، مشارکت در کارهای اجتماعی و رسیدگی به اموری است که به همه اعضای جامعه تعلق دارد. بخش بزرگی از وظایف ما در جامعه، در قالب مشارکت در کار گروهی است.
حتماً می‌دانید که متأسفانه مفهوم کار تیمی در جامعه ما به‌خوبی جا نیفتاده است. هیچ‌کدام از ما در کودکی کار تیمی را به‌صورت مفهومی مستقل و البته مهم یاد نگرفته‌ایم و همین مسئله دلیلی بر اجرای ناقص وظایف ما در عرصه مشارکت جمعی است. به همین دلیل آموزش صحیح این مفهوم به کودکان از سنین ابتدایی، اهمیت ویژه‌ای دارد.
کودکان با یادگیری کار گروهی، می‌توانند در سه دسته از مهارت‌های خودشان پیشرفت کنند؛ مهارت‌های فردی، مهارت‌های جمعی و جامعه‌پذیری، خودباوری و اعتمادبه‌نفس.
کودکان با آموزش کار گروهی می‌توانند توانایی‌هایشان را با همکاری سایر اعضای گروه به اشتراک بگذارند و در جریان کار گروهی مهارت‌هایشان را تکمیل کنند. به انجام رساندن وظایف مختلف، وظایفی که کودک به‌تنهایی قادر به انجام آن‌ها نبود، به کودک اعتمادبه‌نفس و خودباوری می‌بخشد.
کار تیمی در کودکان آن‌ها را با مفهوم همکاری، مشارکت و دوستی آشنا می‌کند. آن‌ها در جریان گروه، هماهنگی و سازش را آموزش می‌بینند. آن‌ها یاد می‌گیرند با عقاید متفاوت و سلیقه‌های مختلف کنار بیایند و به آن‌ها احترام بگذارند. دفاع از حقوق شخصی و درعین‌حال رفاقت یکی دیگر از ثمرات مثبت کار گروهی در کودکان است که آن‌ها را برای ورود به جامعه و جامعه‌پذیری آماده می‌کند.
بهترین زمان برای آموزش مفهوم کار گروهی در کودکان اواخر سنین پنج و اوایل شش‌سالگی است. در این سنین کودکان کمی از پوسته فردمحوری خودشان بیرون می‌آیند و لازم است که مفهوم مشارکت در فعالیت دسته‌جمعی را به‌خوبی یاد بگیرند.
چگونه فعالیت گروهی را به کودکان آموزش دهیم؟
لازم است که کودکان در سنین پیش‌دبستانی با مفهوم مشارکت دسته‌جمعی و عضویت در گروه آشنا شوند تا در مدرسه بتوانند وظایف پیچیده‌تری را در قالب کار گروهی به عهده بگیرند. آموزش این مفهوم به کودکان از مفاهیم ساده‌تر شروع می‌شود و کم‌کم کودکان آمادگی پذیرش نقش‌های پیچیده‌تر را پیدا می‌کنند. چطور؟ در ادامه به‌صورت مفصل درباره آن صحبت خواهیم کرد.
بازی‌های دسته‌جمعی
خانه، اولین نقطه شروع آموزش این مهارت به کودکان است. کودکان در خانه و با دیدن همکاری والدین با یکدیگر به‌صورت پله‌پله مفهوم کار گروهی را آموزش می‌بینند. برای شروع آموزش مهارت کار گروهی به کودکان از بازی‌های دسته‌جمعی استفاده کنید.
بازی‌های ساده‌ای که با همکاری چند نفر شروع می‌شود، مانند منچ، می‌تواند قدم مهمی برای شروع آموزش این مهارت به کودکان باشد. کودکان در عین یادگیری رقابت و مشارکت، یاد می‌گیرند که باید به حقوق دیگران احترام بگذارند. بازی‌هایی که در عین مشارکت گروهی به حرکت نیاز دارند هم می‌توانند بسیار مفید و مؤثر باشند. ورزش‌های دسته‌جمعی که به‌صورت رقابت بین گروه‌ها برگزار می‌شود هم گزینه بسیار مناسبی در این زمینه است.
کار در خانه
وقتی توانایی کودکان برای انجام کارهای ساده‌ای مانند جمع‌کردن اسباب‌بازی، حمل کردن وسایل کوچک سفره غذا و سایر مهارت‌های کوچک این‌چنین به حد قابل قبولی رسید، نوبت به فعالیت در خانه می‌رسد. سعی کنید کودکتان را به مشارکت در کارهای خانه تشویق کنید. این مشارکت می‌تواند از فعالیت‌های بسیار ساده شروع شود.
توجه کنید که نوع فعالیت اهمیت چندانی ندارد. بلکه نکته مهم تقویت و آموزش روح همکاری و کار گروهی در کودکان است. همین فعالیت ساده می‌تواند پایه مناسبی برای آموزش فعالیت تیمی به کودکان باشد.
فعالیت در مدرسه و مهدکودک
کودکان از سال‌های ابتدایی آموزش به‌صورت جدی‌تری فعالیت در قالب گروه را آموزش می‌بینند. باید به‌مرور فعالیت کودکان در گروه را پیچیده‌تر کنید و به روند فعالیت تیمی آن‌ها نظارت کنید.
در نظر داشته باشید که تقسیم وظایف کودکان باید با نظارت مربی، معلم یا والدین انجام شود. تقسیم درست وظایف بر اساس توانایی‌های کودکان علاوه بر تزریق اعتمادبه‌نفس و خودباوری به آن‌ها می‌تواند نتیجه کارشان را به‌صورت مفیدی ثمربخش کند و تجربه آن‌ها از کار گروهی را به تجربه‌ای لذت‌بخش تبدیل کند.
پیچیده کردن پله‌پله وظایف
در مورد کار گروهی در کودکان باید به این نکته توجه کنید که آموزشتان باید به‌صورت پله‌پله و با صبر و حوصله انجام شود. کودکان از توانایی محدودی نسبت به بزرگ‌ترها برخوردار هستند و از طرفی روحیات متفاوتی نسبت به افراد در سنین بزرگ‌سالی دارند.
کودکان انعطاف کمتری در برقراری ارتباط با دیگران دارند و خودمحور هستند. از طرفی باید در نظر بگیرید که برون‌گرایی و درون‌گرایی کودکان هم در کیفیت کار تیمی آن‌ها تأثیرگذار است.
به‌مرور فعالیت گروهی کودکان را پیچیده کنید. به آن‌ها پروژه‌های درسی پیشنهاد بدهید و از آن‌ها بخواهید باهم آزمایش انجام دهند. کارهای علمی و عملی در سنین دبستان می‌تواند قدمی مهم برای پیشرفت کار گروهی در کودکان باشد.
چند نکته مهم که باید به آن توجه کنید:
- در جریان آموزش کار گروهی در کودکان باید به نوع شخصیت آن‌ها توجه کنید و فعالیتی را به آن‌ها واگذار کنید که باشخصیتشان تطابق داشته باشد. انجام کارهایی که باشخصیت کودکان جور نباشد به آن‌ها تجربه تلخی منتقل می‌کند و ممکن است نتیجه معکوس در پی داشته باشد.
- کودکان باید یاد بگیرند که چه‌کارهایی را به‌صورت انفرادی و چه‌کارهایی را به‌صورت گروهی انجام دهند. افراط‌وتفریط در هرکدام از این فعالیت‌ها می‌تواند به نتایج نه‌چندان خوشایند منجر شود.
- اولین قدم آموزش، مشاهده است. کودکان باید نتیجه ثمربخش کار گروهی را به چشم ببینند. در خانه در همه امور باهم مشارکت داشته باشید و تقسیم وظایف را به‌صورت عملی به کودکتان بیاموزید.
- در صورت موفقیت در کار گروهی کودکتان را تشویق کنید. کودکتان باید بداند که دستاوردهای شخصی در درجه اهمیت پایین‌تری نسبت به دستاوردهای گروهی قرار دارد.
- بر روند تقسیم وظایف در گروه میان کودکان نظارت کنید. اگر تقسیم وظایف به‌درستی انجام نشود می‌تواند نظم گروه را به هم بزند یا اعتمادبه‌نفس را از کودک بگیرد و تجربه کار گروهی در کودکان به‌صورت یک خاطره ناخوشایند دربیاید. راهنمایی و پیشرفت قدم‌به‌قدم کودکان در آموزش این مهارت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
