شب‌های زمستانی با خواندن یک کتاب جذاب، دلچسب‌تر می‌گذرد. کتاب‌ها دوستانی هستند که در هر ساعت از شبانه روز در دسترس ما هستند و فرصت زیستن در چندین زندگی را به ما هدیه می‌دهند. هر آنچه که می‌خوانیم، اطلاعات جدیدی به داشته‌های ما اضافه می‌کند. دانش بیشتر، ما را برای مواجهه با مسائل جدید و بحران‌های پیش رو در مسیر عمرمان آماده می‌سازد. کتاب خواندن به نوعی تمرین دادن به مغز تلقی می‌شود. افرادی که به طور مستمر عادت به مطالعه دارند، کمتر در سنین پیری دچار مشکلات حافظه می‌شوند. در این مقاله با تعریف مفهوم (فرهنگ) به بررسی فواید و راهکارهای بازسازی فرهنگ کتابخوانی می‌پردازیم.
ما در عصر اینترنت و انفجار اطلاعات زندگی می‌کنیم. در دنیایی که معروف است به (دهکده ی جهانی) و مرز‌بندی کشورها به دلیل نفوذ اینترنت و ایستگاه‌های ماهواره‌ای روز به روز در حال کم رنگ شدن است. از طرفی بازار داغ شبکه‌های اجتماعی و مطالب متنوعی که در آنها تبادل می‌شود باعث شده تا خود را از مطالعه بی‌نیاز بدانیم. در حالیکه دوری از کتابخوانی مساوی با افول فرهنگی است. می‌توان گفت که فضای مجازی در جامعه امروزی جانشین کتاب‌ها شده است. و بشر از مطالعه روی برگردانده است. فرهنگ سازی در مورد پذیرش عادت به مطالعه در دوران کودکی و در کانون خانواده شکل می‌گیرد و البته تداوم این امر نیز نیاز به مهندسی فرهنگی دارد.
و اما فرهنگ چیست؟
فرهنگ، مجموعه‌ای از عقاید، باورها، ارزش ها و آداب و رسوم است که از نیاکانمان به ما رسیده. زنجیره‌ای پویا که باعث پیوند ما با نسل‌های گذشته و آینده می‌شود. تنها موجود فرهنگ ساز، انسان‌ها می‌باشند زیرا فرهنگ حاصل دستاوردهای مادی و معنوی انسان‌ها است و در واقع این انسان‌ها هستند که باور یا عملکردی را ارزش پنداشته و به صورت حداکثری حمایت می‌کنند. در رابطه با فرهنگ کتابخوانی نیز انسان‌ها باید از کوچک‌ترین واحد اجتماع که خانواده است تا سیستم آموزش و پرورش و نهادهایی که در راس کشور صاحب صلاحیت هستند، همگی فرهنگ جامعه را به سمت کتاب خوانی سوق دهند.
مهم‌ترین فواید کتابخوانی:
کتابخوانی نوعی تفریح است:
شما می‌توانید کتاب‌ها را با هر موضوعی که برایتان جذاب و سرگرم کننده است، برای خواندن انتخاب کنید. این یعنی همراه شدن با علایقتان با کمترین هزینه. در واقع کتاب‌ها چنین قابلیتی دارند که اوقات فراغتتان را به شیرین‌ترین شکل ممکن و با توجه به خط‌مشی فکری شما پر کنند.
آشنایی با تاریخ و افزایش آگاهی:
تاریخ، هر ملتی مانند سایه‌ای است که همواره آنها را همراهی می‌کند و کتاب‌ها منبع سرشار اطلاعات هستند. با عادت به کتاب خوانی از وقایع تاریخی گذشته مطلع می‌شویم و حتی می‌توان از فراز و فرودهای گذشته برای الگوسازی آینده نیز پیش‌بینی هایی داشته باشیم.
تمرین تمرکز:
زمانی که شما غرق در مطالعه مطلبی می‌شوید تمام توجه و تمرکزتان بر همان متنی است که می خوانید؛ به خصوص اگر به آن علاقه داشته باشید. در دراز‌مدت همین روالی که با مطالعه کردن ایجاد می‌شود باعث تمرین تمرکز و جلوگیری از حواس پرتی برای شخص می‌گردد.
مقابله با اضطراب:
امروزه کتاب درمانی به عنوان یکی از راهکارهای معتبر غلبه بر استرس و ترس‌های وجودی انسان‌ها شناخته می‌شود. مطالعه کتاب می‌تواند باعث تخلیه‌ی انرژی منفی شده و حس بهتری را برای زندگی افراد به ارمغان آورد. همچنین این روش می‌تواند به صورت گروهی برگزار شده و هر یک ار افراد برداشت خاص خود را از کتاب معرفی شده با دیگران به اشتراک بگذارند و نوعی تعامل را هم در این حین ایجاد کنند.
بهبود تخیل:
هر کتابی دری به سمت دنیایی جدید و جذاب است. کتاب‌ها به واسطه قدرت تخیلتان به شما فرصت زیستن در چندین زندگی را می‌دهند و تخیل بال‌هایی است که سبب اوج گرفتن شما از زندگی روزمره می‌شود.
مهارت های ارتباطی را بهبود می بخشد:
در اختیار داشتن دایره واژگان وسیع‌تر که با کتابخوانی شکل می‌گیرد باعث تقویت مهارت‌های کلامی و نوشتاری افراد می‌شود. همچنین افراد کتاب خوان با سهولت بیشتری اقدام به ارتباط گرفتن با سایرین می‌کنند.
چگونه فرهنگ کتابخوانی را رواج دهیم؟
نقش خانواده:
سردمداران علم و فرهنگ همواره و در هر دورانی به اهمیت ترویج فرهنگ کتابخوانی پرداخته‌اند.
عادت به کتابخوانی الگویی است که بذر اولیه آن در خانواده کاشته می‌شود. والدین نقش بسزایی در جهت دهی فرزندان به سمت مطالعه دارند. از این رو آشنایی فرزند با کتاب و کتابخوانی، از خانواده آغاز می‌شود و رغبت اولیه او به این امر در خانواده شکل می‌گیرد. اگر فرهنگ کتابخوانی در جامعه رواج ندارد و از جایگاه ارزنده‌ای برخوردار نیست، باید علت آن را در بستر خانواده جست.
جایگاه رسانه:
درعصر حاضر، رسانه‌هايي همچون تلويزيون به جزئي جدايي ناپذير از زندگي افراد مبدل شده‌اند و تاثير زيادي در شکل‌گيري باور مخاطبان خود در زمينه اشاعه فرهنگ مطالعه و کتابخواني دارند. لذا رسانه‌ها با برنامه‌ریزی و تهیه آثار هدفمند، می‌توانند نقش بسزایی در فعال نگه داشتن چرخه‌ی کتابخوانی داشته باشند.
توجه به علایق:
علایق سهم مهمی در انگیزه بخشی برای پیشبرد امور دارند. اگر کتاب‌ها با توجه به علاقه یا نیاز فرد جهت یادگیری یک مطلب خاص انتخاب شوند قطعا ارتباط بهتری بین شخص و مطلب مورد مطالعه برقرار می‌شود. تعقیب علایق در کتاب‌ها احتمال تداوم روند کتاب خوانی را بالاتر می‌برد.
برنامه ریزی:
برنامه‌ای در نظر بگیرید که طبق آن مطالعه کردن را برای خودتان آسان کنید. سعی کنید بسته به سبک و شرایط زندگیتان روال نسبتا ثابتی برای کتابخوانی داشته باشید. مثلا شب‌ها قبل از خواب قسمتی از کتاب مورد علاقه‌تان را بخوانید یا حتی به کتاب‌های صوتی گوش دهید.
هدیه دادن:
هدیه دادن همیشه حس مثبتی ایجاد می‌کند و چه بهتر که این انرژی مثبت از بابت کتاب گرفتن باشد. اصولا هدیه‌ی کتاب می‌تواند نشانگر جایگاه اجتماعی و افق فکری خریدار و گیرنده هم باشد.
سخن آخر:
کتاب و کتاب خوانی میراث فرهنگی یک جامعه محسوب می‌شود که در دراز مدت می‌تواند فرهنگ غنی‌تری برای یک ملت ایجاد نماید. عادت به کتابخوانی نیز مانند هر فعالیت دیگری نیاز به بسترسازی و برنامه ریزی دارد. با امید به اینکه با کاربرد راهکارهایی که در این مطلب به آنها اشاره شد فرهنگ کتاب خوانی هر چه بیشتر در جامعه ما رواج پیدا کند.
روزگار به کام شما
سازمان انتشاراتی کاگو – نگار طاهرخانی
