معلمان بخش پر رنگی از لوح خاطرات ما هستند. انسان‌هایی که برای اولین بار پنجره‌های روح و ذهن ما را به دنیای علم و دانش باز می‌کنند. همه‌ی ما گاهی در خلوتی آرام غرق در گذشته می‌شویم. سوار بر قطار تونل زمان به سال‌های کودکی می‌رویم و بارها صحنه‌های مختلف روزهای مدرسه برایمان تداعی و تکرار میشود. گاهی این خاطرات شیرین و دلنشین و گاهی هم تلخ است.
بعد از محیط خانواده که اولین کانون آموزش هر انسانی می‌باشد، مدارس، اجتماع آموزشی بزرگ‌تری هستند که تا حد زیادی در شکل‌دهی به شخصیت و افق فکری افراد نقش دارند. داشتن ارتباط صحیح، اصولی و در عین حال صمیمی بین معلم و دانش آموز از شاخص‌های بسیار مهم در انگیزه بخشی به دانش‌آموزان می‌باشد. به طور کلی دبیران نقش مهمی در سلامت روانی دانش آموزان دارند. در این مقاله به اهمیت این ارتباط انسانی دو طرفه و راهکارهای ایجاد و حفظ آن اشاره می‌گردد.
اندیشمندان ارتباط را به معنی انتقال اطلاعات از یک فرد به فرد دیگر تعریف کرده‌اند. ارتباط فرآیندی است که طی آن افکار، عقایـد و احساسات یک فرد به فرد دیگر منتقل میشود. در فرهنگ لغت آکسفورد ارتباطات به عنوان علم انتقال پیام‌ها و اطلاعات تعریف شده است. از تعاریف فوق می‌توان به نیاز کلیدی یک معلم به مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیر کلامی پی برد.
چنانچه دانش‌آموزان در محیط آموزشی احساس خوبی داشته باشند، به راحتی و با آسودگی خیال با معلم و سایر هم کلاسی‌های خود وارد تعامل می‌شوند. در چنین فضایی پروسه آموزش و یادگیری با کیفیت بهتری اتفاق می‌افتد و پیش می‌رود. بنابراین توانایی برقراری ارتباط مؤثر و ایجاد رابطۀ صمیمانه با دانش‌آموزان یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که هر معلمی باید در خود تقویت کند. در ادامه به ارائه راهکارهایی برای بهبود مهارت‌های ارتباطی معلمان پرداخته‌ایم.
برخی از راهکارهای پیشنهادی به دبیران عزیز برای برقراری ارتباط صحیح با دانش آموز:
- در مرحله اول همیشه حسن خلق از مهم‌ترین شاخص های ارتباط سالم محسوب می شود. معلمی که با روی خوش و دلسوزی با دانش آموزان خود برخورد می‌کند، شرایط ارتباط‌گیری دو طرف را تا حدود زیادی تسهیل می‌نماید.
- با ایجاد حس استقلال و طراحی فعالیت‌های گروهی، به دانش آموزان خود وظایف جمعی و همچنین تفکیک شده بدهید. این امر سبب انجام تعامل و ایجاد حس اعتماد به نفس در دانش‌آموزان میشود. همچنین حس مسئولیت پذیری را در افراد تقویت می‌نماید.
- معلمان باید سعی کنند تا حد ممکن فضای کلاس درس را جذاب کنند. امروزه روش‌های تدریس نوین و متنوعی از طریق بازی و شعرخوانی تائید شده است که فضای آموزشی را تا حد زیادی برای دانش‌آموزان دلنشین و انگیزه بخش می‌کند.
- نحوه سرزنش بابت اشتباهات خیلی مهم است. هیچ گاه نباید دانش‌آموز را به صورت مستقیم و با الفاظ ناخوشایند خطاب قرار داد. اشتباه جزء جدایی ناپذیر ما انسان‌ها می‌باشد. روش برخورد صحیح با اشتباهات دانش‌آموزان از مهارت‌های یک معلم توانمند محسوب میشود. اعمال تنبیهات فیزیکی صرفا سبب انزجار و دوری دانش‌آموزان از کلاس درس و معلم میشود.
- به جای استفاده از مقررات خشک و انفرادی سعی کنید ضمانت اجراهای خلاقانه و متفاوت برای مواقع بروزکوتاهی تحصیلی از جانب دانش‌آموزان وضع کنید. در واقع تنبیه هم می‌تواند به شیوه‌های مختلف و متفاوتی بدون تخریب شخصیت دانش‌آموز انجام شود.
- انرژی مثبت چرخه ای بی پایان است. لذا چنانچه معلمان با لبخند و آرامش خود این انرژی را به دیگران انتقال دهند، فضای کلی برای خودشان نیز مساعدتر میشود. دانش آموزان هم قطعا دوست دارند تکیه به معلمانی کنند که با ثبات و نشاط بیشتری در کنارشان هستند.
- تشویق همیشه انگیزه بخش است. حمایت از فعالیت‌های مثبت دانش آموزان باعث شکوفایی و تاثیرگذاری برای سایر هم کلاسی‌ها میشود. چنانچه تمهیدی در نظر گرفته شود که تشویق جمعی باشد، نتیجه حاصله قطعا بهتر خواهد بود.
- پرهیز از قضاوت و پیش‌داوری از نکات کلیدی روابط سالم بین معلم و دانش‌آموزان است. معلمان نباید نگاه متفاوتی نسبت به دانش آموزان داشته باشند و در عین شناخت نسبی خصوصیات فردی آن‌ها، نباید حس تبعیض را به ایشان منتقل کنند.
سخن آخر:
همانطور که در مطالب پیشتر گفته شد، برقراری ارتباط صحیح و در عین حال صمیمی با دانش‌آموزان از دغدغه‌های بسیاری از معلمان است. چنانچه این ارتباط به درستی ایجاد شود، اهداف آموزشی با کیفیت بهتری محقق می‌شوند. دبیران موفق همواره شیوه‌های خاصی را به کار می‌برند که در عین مدیریت همه جانبه کلاس، جو آموزشی را برای دانش‌آموزان دلنشین می‌کنند. آنچه در این مقاله گفته شد گزیده‌ای از راهکارها برای تقویت مهارت‌های ارتباطی معلمان عزیز بود. امیدواریم که مثمر ثمر واقع شود و به سهم خود سپاسگزار پیامبران عرصه‌ی علم و دانش هستیم.
ایام به کام
نگار طاهرخانی
سازمان انتشاراتی کاگو
